De lauwe reactie van de gemeente op het persartikel waar ik vorige week over schreef, noopte me helaas tot een vervolg. Een leerzame en wonderlijke reis. Afgelopen week haalde ik met het vervolg erop de bovenvouw van de oudste krant ter wereld. Met nog meer foto's, achtergrond en andere buurtbewoners aan het woord.

Zoals zo vaak met overheden, lijkt de makkelijkste oplossing voor hen vaak de moeilijkste. In plaats van even bellen of een mailtje sturen, heeft het er alle schijn van dat achter de schermen iedereen druk is en duikt, maar niemand op het idee komt om even wat aandacht te geven aan de buurt, en hun terechte zorgen. Uit betrouwbare bronnen (ik heb een groot lokaal netwerk), weet ik dat er van hogerhand opdracht is gegeven tot het acuut optisch netjes maken van de omgeving van de vuilnisbak op straat. Ambtelijk zal het straatje nu schoongeveegd zijn, maar het werkelijke vraagstuk ligt onder de grond, iets dat je in het bovenstaande artikel kunt lezen.

Op veel plekken in deze straat lijkt het erop dat de ingenieursbrigade van het rattenleger fijne plekjes aan het doorknagen is voor nieuwe huisvesting van de steeds grotere rattenfamilies. Vooral boven de plafonds van onze huizen vinden ze het heel leuk, veilig en warm. De herrie houdt zoveel bewoners wakker dat ze zelfs met noise cancellation-koptelefoons slapen. Mij lijkt het reden genoeg voor een leidinggevende met ballen om gewoon eens even langs te gaan en polshoogte te nemen.

Maar goed, gezien mijn hele oeuvre heb ik de nodige ervaring met bureaucraten. Dus je moet met ze praten in bureaucratentaal. Dat betekent ambtelijke stukken en formele toestanden. Mijn lievelings 🤣 (NOT!)

Vijf jaar geleden kaartte ik het rattenvraagstuk ook al eens aan bij de gemeente en diende ik, een week voor het Nederland plat ging vanwege corona, een WOB-verzoek in. Maar toen kreeg ik een vriendelijk telefoontje van een ambtenaar, die met de handen in het haar zat, en vroeg of ik ze respijt kon geven vanwege de uitgebroken coronacrisis. Het leek me destijds de liefste en verstandigste keuze en ik liet het gaan.

Maar dit keer dus niet. In de afgelopen vijf jaar heb ik als bewoner van Haarlem echt verschrikkelijk mijn best gedaan om aan tafel te komen met hoge leidinggevenden van de gemeente rondom digitalisering, en met name digitale fitheid. En daar waar ik om de haverklap, door heel Nederland met al mijn collega's reis, om overheden te helpen met digitale fitheid, digitale vaardigheden, de informatiehuishouding en de informatie-skills van de medewerkers, lijkt er tot nu toe op dat ze daar bij de gemeente Haarlem mooi geen zin in hebben.

Dus is het, zoals bij zoveel overheidsinstanties, niet best met de digitale fitheid van de gemiddelde medewerker. En zijn ze heel erg voorzichtig met het toelaten van AI-toepassingen. En daar ontdekte ik afgelopen week een enorm potentieel probleem - burgers zoals ik kunnen in 12 minuten een WOO-verzoek maken met AI.

Met behulp van ChatGPT, ik heb de betaalde versie, maakte ik in nog geen twaalf minuten een tweetal kant-en-klare pdf's. Ik gaf mijn chatbot die alle wetteksten en artikelen rondom bevoegdheden en verantwoordelijkheden inzake rattenbestrijding en overheden uit zijn hoofd had geleerd de url van de gemeente Haarlem waar je een WOO-verzoek kan indienen.

In no time rolde er een volledig juist, correct opgebouwd WOO-verzoek. Inclusief deze bijlage:

Nadat ik het verzoek op de post had gegooid, begon er iets te wringen. De gemeente heeft vier weken om mijn aanvraag te verwerken. Daarna kunnen ze nog een keer twee weken uitstel vragen. Mocht(en) ze die termijn van 6 weken niet halen, dan kan ik ze in gebreke stellen, waarna ik een flinke dwangsom kan opstrijken.

Die Wet Open Overheid (WOO) is hard nodig. Ambtenaren en bestuurders die materiaal verdonkeremanen, of zelfs wissen, lijken me heel ongezond voor onze democratie. Dus moet onze informatiehuishouding op orde. Gisteren en niet morgen. Dit onderwerp is veel te belangrijk om alleen aan informatiespecialisten over te laten. Die praten en denken alleen in datasets, document- of zaaksystemen. En deze puzzel hangt nauw samen met de digitale vaardigheden en de digitale hygiëne van alle medewerkers. Het hoort allemaal bij de nieuwste trend in overheidsland: ambtelijk vakmanschap. En dat werd tijd ook.

Ik heb er alleen een hard hoofd in. Ik weet van de gemeente Haarlem dat ambtenaren een uitgeklede, uiterst beperkte versie mogen gebruiken van Microsoft Co-pilot. Burgers hebben uiterst krachtige informatietools tot hun beschikking en zijn niet gebonden aan de beperkingen van de gemeente.

Ik ben heel benieuwd hoe de gemeente op mijn WOO-verzoek gaat reageren. Stel dat ik enige tientallen of honderden documenten krijg. Op papier wellicht. Met mijn high speed scanner heb ik die binnen een paar uur allemaal digitaal. En een kwartier later in het eigen AI-taalmodel, wat ik aan het bouwen ben rondom rattenbestrijding. Binnen een halfdag heb ik volautomatisch al het materiaal, alle replieken, al het chatverkeer, de mails,  alle overleggen en memo's grondig geanalyseerd en gestructureerd.

En ik ben niet eens heel technisch aangelegd. Ik kan de output een uur later aan alle gemeenteraadsleden, de pers sturen en een nog raker, preciezer volgend WOO-verzoek indienen.

Dat voelt als een oneerlijke strijd. Alsof ik als bezorgde betrokken burger die liefdevol een misstand aan de kaak stelt met een bazooka schiet op ambtenaren die alleen met propjes mogen schieten. Dus ik belde wat bevriende ambtenaren en legde mijn dilemma voor. Daarna sprak ik erover met wat experts en mensen die vakbladen voor ambtenaren volschrijven.

Onze conclusie? De traagheid waarmee overheden, met de beste bedoelingen, technologie omarmen en hun digitale fitheid serieus nemen, wordt een groot maatschappelijk probleem. Dat moet als de donder chefsache worden. Dat los je niet op met mooie woordjes over digitale transformatie en digitalisering. Of met bureaus die rapporten en inspiratiesessies geven, maar waar de gemiddelde medewerkers vandaag niet mee geholpen is.

Maar met het acuut serieus nemen van het handelingsperspectief van individuele medewerkers rondom technologie, communicatie en informatie. Ik schreef hier al over in Easycratie in 2009, in Nooit Af in 2015. En in Ons Werk is Stuk, in 2021. Ik weet dat die boeken heel populair zijn in bestuurderskringen. Maar blijkbaar heeft de laag eronder grote moeite met het oppakken van praktische zaken. 

Ik vermoed dat de wal het schip gaat keren. Time will tell....