Nedersaksische wortels: Meer dan een streekgebonden gevoel

Van Groningen tot Twente, van de Achterhoek tot Drenthe – stuk voor stuk plekken waar ik me thuis voel. Niet toevallig behoren ze allemaal tot het Nedersaksische taalgebied, dat zich uitstrekt tot over de Duitse grens. Zodra ik vanuit het Westen de IJssel oversteek, bekruipt me dat gevoel van thuiskomen. Vorig jaar, tijdens een bijeenkomst van het Overijssels Trendbureau, stelde Jan van de Venis, ambassadeur voor toekomstige generaties, een eenvoudige maar diepgaande vraag: "Wat maakt 'thuis' voor jou?" Mijn antwoord kwam zonder aarzeling: "De taal." Die knauwende klanken, het binnensmondse accent – ze vormen een onzichtbaar netwerk dat me verbindt met deze streken en hun mensen. Het is precies wat ik bedoel met 'Thuistalig': de taal die je niet alleen spreekt, maar die ook in je spreekt en je thuisgevoel definieert waar je ook gaat.

De fascinatie voor de Nedersaksische tongval zit diep. Mijn grootouders lazen 'Toal en Taiken', tiedschrift veur Grunneger kultuur, die mijn nieuwsgierigheid al vroeg wekte. Op de brandweerkazerne bekwaamde ik me in het Twents, ondanks – of misschien dankzij – mijn Groningse tongval. Gaandeweg ontdekte ik hoe dicht Achterhoeks, Sallands, Drents en Platduuts bij elkaar liggen. Tijdens mijn wandeling vandaag rond het vliegveld stuitte ik op een bordje met de waarschuwing "Waart oe leu groeseldroad" Ik moest het hardop voorlezen om de betekenis te vatten: "Pas op mensen, schrikdraad!" Een schitterend voorbeeld van hoe taal een streek kleurt en betekenis geeft aan alledaagse dingen.

De kracht van het Nedersaksisch ligt niet alleen in de woorden, maar in hoe ze grenzen overschrijden. Enkele jaren las ik in Tubantia hoe ver je komt met Nedersaksisch in Europa. Via Noord-Duitsland en Polen bereik je zelfs Estland – een verbluffend bewijs van de historische verwantschap tussen deze taalgebieden. Die grenzeloosheid ervoer ik zelf afgelopen zaterdag, toen ik met twee goede vrienden door de grensstreek trok, het Enschede-statement 'Zoek de Grens op' letterlijk nemend. Van Winterswijk naar Vreden, door naar Ahaus en terug naar Enschede – overal voelde ik me thuis en kon ik mij minutenlang verstaanbaar maken in het Nedersaksisch. En groeten doen we in de hele grensstreek eender: "Moi" of "Moin" wensen we elkaar toe. Een mooie dag.

De laatste weken bezocht ik tweemaal Stadstheater De Bond in Oldenzaal. Eerst voor TikTok Tammo, een Groninger folkprogramma doorspekt met verhalen en humor in het Gronings. "Mooi man," zoals ze in het noorden zeggen. De tweede keer zat ik met Brent in de zaal bij Thijs Kemperink, die dit jaar exclusief in het Twents optreedt. Voor mij perfect te volgen, voor Brent een uitdaging, maar juist deze talige confrontaties zijn perfect om hem, met zijn auditieve talent, dat thuisgevoel door te geven. En binnenkort misschien weer naar Daniel Lohues, die ik al zeker tien keer heb mogen aanschouwen in allerlei zaaltjes in de grensstreek. Zijn nummer 'Hier kom ik weg' met die prachtige regel "Ben 'k met dizze horizon verweben" verwoordt precies wat thuistaal betekent – een verbondenheid die je voelt, deelt en doorgeeft. De directheid van onze streektaal, soms verbloemend maar altijd met diepere betekenislagen, maakt haar zo bijzonder. Het is een taal die zegt waar het op staat, maar tegelijkertijd tot de verbeelding spreekt – een taal die mij, waar ik ook ben, altijd weer thuisbrengt.