Een deep dive in boeken schrijven met AI in Nederland

Wat begon als een simpel ideetje - zou ik een beginnersboek kunnen schrijven over Obsidian met AI? - werd snel serieus. Dit werd een klassiek geval van What Would Happen If. Dat eerste weekend in maart zat ik tussen een weekendactiviteit door ChatGPT-4 te bevragen, tekst te verfijnen, 's avonds na bedtijd van de kinderen nog even bij te schaven. Zeventienduizend woorden later, maandagochtend, staarde ik verbluft naar een fors manuscript dat echt hout leek te snijden. Dat leverde een boekcontract op bij de beste uitgever voor dit soort boeken - Van Duuren Media.

Tussen maart en de deadline in juni volgde de echte research: een-op-een sessies, groepsworkshops over Obsidian, ontdekken waar beginners tegenaan lopen. Want je kunt pas echt schrijven over een tool als je er diep in gedoken bent.

De week voor de deadline kwam die hyperfocus: vroeg in de ochtend als het huis nog stil is, tussen meetings door nog wat bijschaven, 's avonds na bedtijd van de kinderen de laatste details perfectioneren. Al met al ongeveer zesentwintig uur voor ongeveer 40.000 woorden.

Ter vergelijking: normaal typ ik zo'n 1500 à 2000 woorden per uur - maar dat is alleen het tikwerk. Voor 40.000 woorden zou ik dan al snel 20 tot 27 uur nodig hebben, puur voor de vingers op het toetsenbord. En dan heb je nog niet nagedacht, gestructureerd, herschreven, of geworsteld met overgangen.

Dit AI-proces was fundamenteel anders: die 26 uur omvatten het hele creatieve traject, van eerste ideevorming tot definitief manuscript. De AI had niet alleen het tikwerk overgenomen, maar me ook bevrijd van al die mentale wrijving die normaal tussen de regels zit - het zoeken naar de juiste formulering, het opnieuw beginnen als een zin niet lekker loopt.

En daar bleek AI onverwacht goed in. Het hielp me eerst duidelijk te krijgen wát ik wilde uitleggen, voordat ik ging nadenken over hóe. Want ik vind nog steeds dat ik daar veel beter in ben dan AI. En dat is het gevolg van jarenlang verhalen vertellen. En leuke taal creëren en vinden. Om een verhaal te laten plakken in het brein van een ander. 

Het was niet het boek zelf dat de meeste aandacht trok - het was wat er gebeurde toen ik begon te publiceren over het schrijfproces.

Ik deel graag openlijk wat ik ontdek, leer en tegenkom. Dat leidde tot een hoop gesprekken met mensen - sommigen nieuwsgierig, anderen sceptisch, weer anderen die zelf wilden experimenteren. Blijkbaar moest ik er nog meer mee doen dan ik dacht, omdat het proces op zichzelf al leerzaam en een verhaal was. En omdat ik verhalenverteller ben en ervaringen spaar voor latere inzichten, voelde dit te waardevol om zomaar te laten liggen.

Dus begon ik te publiceren over het proces, zoals ik gewend ben met nieuwe ontdekkingen. Via LinkedIn, in blogs, in gesprekken - gewoon delen wat ik meemaakte en ontdekte.

Het leidde tot mooie gesprekken over het maken van tekst met AI. Iets wat bijna iedereen die ik spreek inmiddels gewoon doet. Langzaam merkte ik dat de reacties anders waren dan normaal. Sommigen vroegen details over hoe ik het precies aanpakte. Anderen waren vooral nieuwsgierig naar de tools. En een enkeling wilde weten hoe ik omga met de vraag of het nog wel "mijn" boek is.

Dat maakte me nieuwsgierig of anderen ook zo open zijn over hun gebruik van nieuwe tools. Omdat ik me afvroeg: ben ik de enige die er zo makkelijk over praat, of gebeurt dit veel meer dan ik dacht?

Mijn onderzoek naar andere Nederlandse auteurs die met AI experimenteren leverde weinig nieuwe inzichten op. Er zijn enkele initiatieven - uitgeverij Van Duuren voorop die openlijk met AI werken en experimenteren. Bob van Duuren liet ChatGPT het grootste deel van zijn boek "Hallo, ik ben ChatGPT" schrijven, een prachtig experiment dat hij wel openlijk deelde, maar anders dan mijn real-time documentatie.

Het gros van de auteurs experimenteert echter achter gesloten deuren. Ze delen resultaten, niet processen. Ze bespreken mogelijkheden, maar laten de keuken niet zien. En de meeste uitgeverijen lijken dit onderwerp momenteel vooral te vermijden - uit voorzichtigheid of onzekerheid over hoe de markt reageert.

Tegelijk merk ik dat het werken met AI iets doet met mijn onzekerheid over mijn eigen schrijven. Als ik volledig zelf typ, weet ik waar ik sta - ik schrijf breedsprakig, moet altijd inkorten, maar mensen reageren er blijkbaar goed op en ik word er blij van. Dat is mijn stijl, met alle plussen en minnen.

Maar nu staat er tekst waarvan ik niet goed kan inschatten: is dit echt gaaf, of zie ik spoken? Mijn interne kwaliteitscompas, jarenlang gevoed door mijn eigen zinnen, weet niet goed raad met deze nieuwe manier van ontstaan.

De feedback van anderen wordt dan extra belangrijk. De meeste mensen die feedback geven zijn behoorlijk enthousiast over mijn AI-geassisteerde stukken. Maar ik vind het nog lastig om dat te duiden. Is dat omdat het werk beter is geworden? Omdat mensen de openheid waarderen? Of omdat ik mijn eigen aandeel in dit proces te klein maak?

Het confronteert me met fundamentele vragen over wat schrijverschap eigenlijk betekent. En hoewel dat ongemakkelijk kan zijn, vind ik het ook waardevol. Deze onzekerheid dwingt me bewuster na te denken over wat ik doe en waarom.

Mijn experiment raakt aan bredere vragen die het boekenvak bezig gaan houden. Als AI-tools steeds geavanceerder worden, ontstaan er nieuwe dilemma's waar we nog geen antwoorden op hebben.

Ik zie een paar ontwikkelingen die zich aftekenen. Waar nu veel auteurs stiekem experimenteren, groeit de behoefte aan openheid en beste werkwijzen. De traditionele samenwerking tussen auteur en redacteur krijgt er misschien een derde partij bij - AI - maar of daar perse nieuwe afspraken voor nodig zijn, weet ik niet. Bij mijn Obsidian-boek werkte het gewoon. En er ontstaat langzaam consensus dat we duidelijker moeten zijn over wanneer en hoe AI wordt gebruikt.

Mijn eigen transparantie is daar een klein onderdeel van. Door mijn proces open te delen, draag ik bij aan die openheid. Door te laten zien hoe mens en AI kunnen samenwerken, verken ik nieuwe mogelijkheden. En door eerlijk te zijn over mijn werkwijze, experimenteer ik met wat eerlijkheid betekent in deze nieuwe realiteit.

Er zitten natuurlijk haken en ogen aan dit verhaal.

"Je bent geen echte auteur meer" - dit raakt aan de kern van wat schrijverschap betekent. Maar mijn vakmanschap zit niet in het fysieke typen, het zit in het denken, analyseren, structureren en uitleggen van complexe concepten. De worsteling zit hem in het helder krijgen van ideeën, niet in het vinden van de perfecte formulering. AI helpt me bij dat laatste, zodat ik meer energie kan steken in het eerste.

Een chef-kok kookt eigenlijk helemaal niet zelf - hij orkestreert. Hij bedenkt de gerechten, vaak in samenwerking met zijn team. De mise en place wordt door anderen gedaan: groenten gewassen en gesneden, sauzen voorbereid, ingrediënten klaargelegd. Tijdens de service dirigeert hij vanuit zijn positie, roept instructies naar de stations, proeft tussentijds en corrigeert waar nodig. Zijn vakmanschap zit in de visie, de smaakcombinaties, de timing, het overzicht - niet in het fysieke snijden.

Niemand zou hem een nepchef noemen omdat hij niet persoonlijk elke ui heeft gesneden. Integendeel: hoe beter hij zijn keuken organiseert en zijn team aanstuurt, hoe meer we zijn meesterschap waarderen. De fijne kneepjes zitten in de mix en timing van de acties, niet in het uitvoeren van alle deeltaken.

Zo voelt mijn samenwerking met AI ook. Ik componeer, dirigeer, proef en corrigeer. De AI snijdt mijn gedachten fijn, roert ze door elkaar, en presenteert me resultaten die ik vervolgens vorm en smaak geef. Het eindgerecht draagt mijn signatuur, ook al heb ik niet elke lettergreep eigenhandig getypt.

"Je gebruikt gestolen content" - dit is een complexe kwestie die mij ook bezighoudt. Maar ik lees verschrikkelijk veel en betaal daar fors voor - duizenden euros aan boeken en diensten, plus ontelbare gratis blogs. Mensen leren ook schrijven door miljoenen teksten te lezen zonder toestemming van elke individuele auteur. Bovendien gebruik ik AI niet om bestaande teksten te kopiëren, maar om nieuwe content te creëren gebaseerd op patronen - net zoals jazz-muzikanten voortbouwen op bestaande akkoorden. Door transparant te zijn over mijn AI-gebruik help ik deze discussie op gang brengen, in plaats van stilletjes te profiteren zonder erkenning.

"Je steelt banen van schrijvers" - integendeel, ik schrijf nu meer dan ooit. Dit boek zou er zonder AI waarschijnlijk niet zijn gekomen - niet omdat ik het niet kon, maar omdat de ondersteuning in mijn denkproces dermate krachtig was, dat ik het anders nooit zou hebben aangepakt. Net zoals tekstverwerkers niet tot minder schrijvers leidden, maar tot meer geschreven content.

"Het is geen origineel werk" - daar moet ik even over nadenken. Want wat ís originaliteit eigenlijk? Elke tekst die ik schrijf bouwt voort op alles wat ik ooit heb gelezen, geleerd, meegemaakt. De AI geeft me een eerste versie, maar daarna begin ik pas echt. Ik herschrijf, voeg mijn ervaringen toe, leg verbanden die alleen ik kan leggen vanuit mijn achtergrond met Obsidian.

Het grappige is: door die samenwerking met AI ontstaat er iets wat ik alleen nooit had geschreven, en wat de AI alleen ook nooit had kunnen maken. Het boek draagt mijn stem, mijn inzichten, mijn manier van uitleggen. Maar de AI heeft me geholpen die stem helderder en gestructureerder te laten klinken dan ik misschien zelf had gedaan.

Is dat minder origineel? Of juist een nieuwe vorm van originaliteit - waarbij je leert samenwerken met intelligente systemen om je eigen denken te versterken?

"AI maakt content waardeloos" - het editen was intensief en heel leuk, juist omdat ik me kon concentreren op de inhoudelijke kwaliteit in plaats van op basis-tekstproductie. Het eindresultaat is niet waardeloos omdat AI heeft meegeholpen, net zoals een digitaal gemaakte foto niet waardeloos is omdat er geen donkere kamer aan te pas kwam.

"Jouw experiment is niet overdraagbaar" - klopt. Mijn manier van werken past bij mij, bij dit project, en bij deze fase van mijn carrière. Andere mensen zullen andere wegen vinden. Maar door mijn ervaringen te delen ben ik wellicht mensen op waardevolle nieuwe gedachten.

Het mooie van deze kritiek is dat het me dwingt na te denken over wat ik eigenlijk doe. Ik omarm AI niet kritiekloos - ik experimenteer bewust en deel zowel de voordelen als de dilemma's. Deze transparantie ís het nadenken over maatschappelijke consequenties. Beter dan doen alsof de ontwikkeling niet plaatsvindt.

Ik heb zelf meegemaakt hoe ingewikkeld het wordt wanneer organisaties nieuwe technologie proberen te negeren - zoals bij mijn ervaring met de overheid en AI rondom de Wet Open Overheid. Dan word je uiteindelijk ingehaald door ontwikkelingen waar je geen grip meer op hebt.


Het doel van dit stuk was om mijn gedachten en ideeen over AI en het schrijversvak te ordenen en delen.

Hier mijn vorige blogs over het boek:
- Hier begon het mee: De schrijver als AI-dirigent?  (10 maart)
- Het blog over de tweede tekst ronde (21 juni)
- Mijn reflectie en inzichten over het verfijningsproces en mijn verwondering op de reacties erop. (30 juni)


Mijn boek Starten met Obsidian is te bestellen via deze link en komt in juli 2025 uit. Ik schreef het samen met AI. Zo ook dit artikel, omdat instructieteksten beter zijn met AI-ondersteuning. Wanneer deze vermelding ontbreekt bij mijn teksten, heb ik AI alleen gebruikt voor grammatica en interpunctie en schreef ik alles zelf. Mocht je dus ondanks dit alles toch nog typ- en grammaticafouten tegenkomen dan mag je ze wijden aan haast of luiheid van mijn kant. 😄